نگاه اسلام به زن

در اینجا مسائلی هستند که شناخت آنها درباره اسارت زنان و مردان کافر که در جنگ با کفار اسیر شده اند ضروری است، تا کسانی که قصد سوء استفاده از جهالت بعضی از مسلمانان را دارند، از بی علمی مردم به سود عقاید و دین فاسد خود بهره برداری نکنند.

برده داری ربطی به اسلام ندارد

– این اسلام نبود که اسارت زنان و مردان و به برده گرفتن آنها را تشریع کرد، بلکه این روند در امت های پیشین قبل از اسلام و در بین تمام ملتها رواج داشت، تازه اسلام راههای این امر را محدود و محصور ساخت و تنها یک مصدر واحد را برای آن باز گذاشت و آن جنگ و جهاد مشروع با کفار است. درحالیکه دیگران راههای متعددی را برای به برده گرفتن مردمان در پیش گرفتند و تنها محصور به اسرای جنگ قرار ندادند، چنانکه علاوه بر اسیرانی که در یورشها و غارتها به دست می‌آوردند، وام‌دارانی که نمی‌توانستند وام خود را بپردازند، به بردگی فروخته می‌شدند. همچنین گاهی اشخاص آزاد، در جریان یک قمار! خود را می‌باختند و به دام بزرگی می‌افتادند.

به تصریح ابوجعفر طبری : «در روزگار جاهلیت (برده‌داران) کنیزان خود را به روسپیگری وامی‌داشتند و مزدشان را برای خود می‌گرفتند». و آیه 33 از سوره نور که می‌فرماید :« وَلَا تُکْرِهُوا فَتَیَاتِکُمْ عَلَی الْبِغَاءِ» (نور: 33). «کنیزان را به زناکاری وامدارید». ناظر به همین فاجعه است. و یا کسانی که فرزندان خود را می فروختند و برده می شدند، و یا «مجرمان» را به بردگی می‌گرفتند، و یا انسانهای آزاد – از مرد و زن و کودک – را می‌دزدیدند و آنان را به بردگی می‌فروختند، تمامی این راهها در اسلام ممنوع شد.

– اسارت گرفتن زنان و مردان در اسلام تنها به مجرد کافر بودن آنها نیست، بلکه جنگجویان آنها که در حال جنگ و پیکار با مسلمانان هستند اسیر می شوند، و بدون تردید اسیر شدن آنها بهتر از کشته شدن شان در میدان جنگ است.

روش های مختلف برخورد با اسیر جنگی

 اگر در میدان جنگ و معرکه افرادی از لشکر کفار به اسارت مسلمانان درآمدند، در آنصورت کسی حق ندارد که یکی از آن أسراء – زن باشد یا مرد – را به خود اختصاص دهد یا مثلا با زن اسیر همبستر شود، بلکه امر اسراء به امیر لشکر و یا حاکم سپرده می شود، و اوست که با توجه به اجتهاد خویش و با درنظرداشت مصلحت یکی از موارد زیر را در مورد اسراء در پیش می گیرد :

– یا اسیر را بکشند.

– یا آنرا با اسرای مسلمانان معاوضه کنند.

– یا در قبال آزادیش فدیه بگیرند و آنها را آزاد کنند.

– یا آنکه آن أسراء را بعنوان برده یا کنیز به خدمت بگیرند.

– یا زندانیشان کنند تا بعدا در مورد آنها تصمیم گرفته شود.

اسیر شدن کفار در نبردها و جنگها گاهی موجب خیر بزرگی برای آنها می شود، چه بسا سبب دخول آنها به دین اسلام شده و مسلمان شوند، و با این رویداد نفس آنها از اینکه برای همیشه در جهنم بمانند رهایی می یابد، چنانکه از پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت شده که فرمودند : « عَجِبَ اللَّهُ مِنْ قَوْمٍ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ فِی السَّلَاسِلِ» بخاری (2848).

یعنی : « خداوند را از قومی پسند است که به زنجیر کشیده شده اند و وارد بهشت می شوند».

حافظ ابن حجر در “فتح الباری” (6 / 145) از امام ابن جوزی نقل کرده که درباره این حدیث می گوید : «یعنی آنها به اسارت گرفته می شوند و بعد صحت اسلام را خواهند شناخت و با رغبت داخل آن می شوند، و با این کار به بهشت می روند، پس اکراه بر أسراء و به بند کشیدن سبب اول است .. و از آنجائیکه سبب نخست در وارد شدن به بهشت است، مسبب در مقام سبب قرار می گیرد».

اسلام حامی برده داری نیست

شریعت اسلام هیچگاه برده داری را تشویق نکرده، بلکه راههای متعددی را برای آزادسازی بردگان باز کرده است، و به آزاد کنندگان مژده خیر و ثواب داده است، و حتی بعضی از این راهها بر انسان توانا واجب است، مثل کفاره سوگند، یا کفاره قتل، یا ظهار و یا جماع در روز رمضان که بر خاطیء واجب است برده ای آزاد کند. و یکی از راهها آنست که برده و کنیز می تواند خویشتن را از اربابش بخرد تا آزاد شود.

علاوه بر این کسی که برده خود را ضرب و شتم کند مورد عقوبت و مجازات قرار می دهد، و احادیث زیادی درباره بزرگی آزادسازی برده وارد شده است.هنگامی که پیامبر صلی الله علیه وسلم  به نبوّت مبعوث شد در سورة «البلد» که از سوره‌های دوران مکّه است، این آیات تکاندهنده آمد : « فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ* وَمَا أَدْرَاکَ مَا الْعَقَبَةُ* فَکُّ رَقَبَةٍ» (البلد: 11، 12، 13)

یعنی : «آدمی از گردنه گذر نکرده است! (تا به قلّة سعادت یا بهشت موعود رسد) و تو چه می‌دانی که گردنه چیست؟ برده‌ای را آزاد کردن است».

با نازل شدن این آیه، مسلمانان کوشیدند تا دعوت قرآن را در آزادی بردگان، پاسخ دهند، از اینرو هر کدام که توان مالی داشتند به سوی مشرکان مکّه رفتند و غلام یا کنیزی را خریدند و از قید بردگی آزاد کردند، چنانکه ابوبکر هفت برده را رهایی بخشید که: بِلال و عامِر بن فُهَیرَه و امّ عُبَیس و زنّیره و نَهْدِیه و دخترش و کنیزی از بَنی مُؤَمَّل بودند. (سیره ابن اسحق، تحقیق محمّد حمید الله، و سیره ابن هشام (السیرة النبویة).

دلایل عدم اقدام فوری اسلام برای پایان دادن به برده داری

اسلام نخواست تا به زور و اجبار مردم را به آزاد سازی بردگان وادار نماید، زیرا اگر این اجبار روی می داد بیشتر مردم ضررهای بسیار زیادی می کردند و به اصطلاح ورشکست می شدند، چرا که پول زیادی بابت برده های خود داده بودند، ولی اسلام اندک اندک نظام برده داری را برداشت؛ مثلا صاحبان برده و کنیز را ترغیب می کرد که مثلا هرکس برده ای در راه خدا آزاد کند به فلان اجر و ثواب خواهد رسید و یا هرکس کفاره ای بر او واجب گشت می تواند با آزاد کردن برده یا کنیزی کفاره بدهد و از این قبیل احکام که بصورت تدریجی و بدون آنکه کسی زیان ببیند و بلکه با رضایت قلب اربابان بردگان خود را آزاد می کردند و نظام برده داری تقریبا محو گشت.

اما در عصر حاضر و در جوامع غیر مسلمانان به بردگی گرفتن زنان با وجود زندگی در دنیای مدرن عملا جاری است و از زن در جوانی بعنوان اسباب سرگرمی و کالا استفاده می شود و در کهولت سنی به خانه سالمندان روانه اش می کنند در حالی که اسلام به زنان مسن به دید احترام می نگرد و بعنوان مادر احترام او را واجب دانسته و تا جایی که می فرماید بهشت زیر پای مادران است.